Mùa học bổng du học đang tới gần. Câu hỏi mình nhận được nhiều nhất trong mấy năm qua là câu chuyện apply du học, làm thế nào để được học bổng toàn phần du học từ chính phủ/trường và làm thế nào để chau chuốt hồ sơ để tạo ấn tượng tốt, có khả năng cạnh tranh cao blah blah. Thực sự cứ hứa mãi mọi người từ năm này sang năm nọ nhưng bây giờ mới có đủ động lực để viết. Trong bài viết này, mình sẽ đưa ra một số kinh nghiệm mình tự đúc kết và những thắc mắc, lầm tưởng hay mắc phải khi các bạn apply học bổng.
I. Tự kiếm động lực cho chính mình
Birds are flying over Europe skies.
Europe Skies của Alexander Rybak
Tell me please why can’t I?
Dù tốt nghiệp ĐH Ngoại Thương Hà Nội nhưng lúc đó mình cũng mông lung với con đường trước mắt kiểu như chưa xác định được mình sẽ làm gì. Bạn bè mình thì đa phần apply vào các chương trình Management Trainee của các tập đoàn lớn. Lúc đó mình cũng từng nghĩ sẽ đi theo con đường đó. Nhưng mọi việc xoay chuyển 180 độ đến khi mình gặp được những anh chị đã được học bổng toàn phần chính phủ kể về quá trình du học và trải nghiệm của họ trời Tây. Kể từ đó thì hay tham gia vào mấy diễn đàn, rồi đọc blog của mấy anh chị để mường tượng được nếu mình cũng được như thế thì thú vị biết mấy. Đó cũng phần nào khơi gợi cái ước mơ đã cũ của mình. Bên cạnh đó, những đứa bạn thân nhất của mình bảo chúng nó sẽ đi du học. Tưởng tượng mà xem, khi bạn chơi thân chung 1 đám mà tất cả đều sẽ đi Châu Âu học thạc sĩ hết, mỗi đứa 1 nước, bạn có nhen nhóm trong đầu là mình cũng muốn đi như vậy luôn không? Chắc hẳn là có ít nhiều.
Lúc đó cũng tình cờ nghe được bài Europe Skies của Alexander Rybak, trong đó có một câu rất hay: “Birds are flying over Europe skies. Tell me please why can’t I?’’. Ừ thì “why can’t I’’ đó 😀 Lúc mình apply thì mình đã xác định là phải lấy học bổng toàn phần còn không thì sẽ ở lại VN tiếp tục đi làm vì lúc đó gia đình gặp vấn đề về tài chính nên không có điều kiện để hỗ trợ. Những ai thân thiết với mình đều biết đó cũng là một động lực khá lớn đối với mình thời điểm lúc đó. Nói chung là phải tự kiếm động lực cho chính mình bằng mọi cách, mọi phương tiện, những cái gì liên quan tới du học đều có thể làm động lực hết. Để chi? Để có nhiều lúc nản chí như lúc ôn GMAT thì lấy ra xài để tự boost bản thân.
Một số bạn hỏi mình, sau khi đã có động lực nhưng không có thời gian để chuẩn bị hồ sơ thì phải làm thế nào? Mình trả lời, đó là do động lực em chưa đủ lớn. Nếu có đủ lớn thì dù thời gian eo hẹp đến mấy thì cũng sẽ có cách. Mình lúc apply đã quyết định xin nghỉ việc để có thời gian tự tìm học bổng, tự lo hồ sơ, tự ôn luyện và thi IELTS, GMAT. Tất cả vỏn vẹn trong 2 tháng rưỡi từ giữa tháng 10 tới cuối năm 2016. Ở đây mình không khuyến khích phải nghỉ việc để chuẩn bị hồ sơ nhưng nếu các bạn thấy đủ bản lĩnh để chơi con bạc lớn này thì sao lại không? 😀
Nhiều bạn cũng hỏi có nên đi du học ngay sau khi tốt nghiệp cử nhân hay phải chờ cho đến khi có kinh nghiệm. Theo mình thì tùy. Thứ nhất, tùy vào yêu cầu học bổng vì có một số học bổng chính phủ yêu cầu kinh nghiệm tối thiểu 2 năm thật như Chevening. Thứ hai, tùy vào yêu cầu chương trình học vì nếu muốn đi MBA thì cũng cần có kinh nghiệm làm việc. Thứ ba, tùy vào mục đích của bản thân vì một số bạn của mình đi du học luôn ngay sau khi tốt nghiệp và được offer vào các chương trình Graduate Trainee cho các tập đoàn lớn ở đây mà không cần phải có kinh nghiệm làm việc.
Nếu ai hỏi mình sự hối tiếc nhất của mình thời còn là sinh viên ĐH là gì, thì mình sẽ trả lời ngay là sự thụ động. Không có công trình nghiên cứu khoa học, không có tham gia 1 cuộc thi sinh viên nào, không có chuyến đi sinh viên tình nguyện và thậm chí cũng không có tham gia những hoạt động ở nơi này nơi kia như bạn bè. Phần lớn thời gian ngoài đi học, tham gia CLB ở trường thì mình đi làm từ chỗ này tới chỗ nọ. Rồi khi có offer intern ở EY HCM, mình quyết định xin hoãn 1 kì học vào HCM để đi làm. Lúc về cày sấp mặt gấp đôi để được ra trường đúng hạn. Chắc nhờ vậy mà CV của mình nhìn cũng ok nhưng nếu được làm lại, mình vẫn muốn mình có những trải nghiệm sinh viên đúng nghĩa hơn.
Và cuối cùng, mình với mấy đứa bạn thân cũng đoàn tụ ở Châu Âu. Bây giờ mỗi đứa cũng ra trường và đi làm ở các nước khác nhau nhưng vẫn trong EU. Đây là list học bổng mình đã được:
- Học bổng toàn phần chính phủ Châu Âu Erasmus Mundus (GLOCAL) trị giá hơn 50000 Euro học ở University of Glasgow (UK), University of Barcelona (Tây Ban Nha), và University of Göttingen (Đức), Erasmus University Rotterdam (Hà Lan)
- Học bổng toàn phần chính phủ Swedish Institute (SISGP) ở Thụy Điển
- Học bổng Excellence Scholarship của HEC Paris (Pháp)
- Học bổng toàn phần trường University of Amsterdam và VU University Amsterdam cùng với Holland scholarship của Hà Lan
- Học bổng Graduate Award cho Bocconi Business School ở Ý
- Học bổng toàn phần học phí International Postgraduate Coursework Award của University of Melbourne (Úc)
II. Chọn học bổng/trường
Ở đây mình sẽ không nói về nên chọn học ở đâu, châu lục nào là tốt vì tùy mỗi người. Có người sẽ thích đi US, có người thích đi UK, có người lại thích Úc, Châu Âu v.v… Mình chỉ nói về cách tìm và tiêu chí chọn. Với học bổng chính phủ thì nó sẽ có những học bổng chính phủ mà mọi người đều biết như Erasmus Mundus, Chevening, IrishAid, Australia Award Scholarship… nhưng mình cũng nói thêm là có nhiều trường cũng cấp học bổng bao gồm 100% học phí, (1 phần hoặc toàn bộ) chi phí ăn ở như University of Amsterdam, Copenhagen Business School, Stockholm School of Economics… Như mình nếu trừ hết tất cả chi phí thì mình cũng để dành được kha khá, đi du lịch các nước trong Châu Âu cũng thoải mái.
Để tìm thì cũng có nhiều cách: trang http://www.scholars4dev.com/ cũng là 1 nguồn tốt hoặc lên website của trường để xem. Mình hồi đó hay vào The Times Higher Ranking và QS Ranking để xem xếp hạng của tất cả các trường trên thế giới, xong vào website từng trường để xem, lập 1 cái list excel để ghi lại yêu cầu, deadline của học bổng…
Thực ra, phần này cũng hơi lắt léo vì thực sự làm sao mà mình biết trường nào phù hợp được. Nên cứ narrow down trước các tiêu chí đã rồi tính tiếp. Tiêu chí của mình như sau:
- Cơ hội ở lại làm việc sau khi tốt nghiệp: Đây là yếu tố quan trọng nhất với mình vì mình xác định sẽ tìm việc ở đây và định cư sau khi tốt nghiệp. Một số học bổng chính phủ như Chevening (UK), Australia Award Scholarship… là những học bổng bắt buộc phải về sau khi học, nên với mình mấy học bổng đó nằm ngoài vùng phủ sóng. Hoặc nếu học ở UK thì cơ hội sẽ hẹp hơn không như những nước như Đức, Hà Lan, Pháp sẽ cho visa ít nhất từ 1 năm sau khi tốt nghiệp để tìm việc nên các trường ở UK mình cũng sẽ hạn chế đưa vào list.
- Mức độ cover của học bổng: Với mình thì ít nhất phải 100% học phí
- Ngành học đúng sở trường: Cái này lúc đó mình cũng mông lung vì không biết mình sẽ đi theo ngành gì nên mình sẽ chỉ chọn những ngành liên quan tới business như entrepreneurship, marketing, management… Nhưng thật sự nếu bạn chọn được ngành mình thích thì mới có động lực mà học tiếp trong 2 năm tiếp theo và có thể vận dụng được kiến thức mình đã học vào công việc.
- Trường: Trước mắt sẽ filter trường ở top 200 Global, sau đó tính tiếp.
III. Chuẩn bị hồ sơ
Những hồ sơ cơ bản khi đi du học bao gồm:
- Statement of Purpose (SOP): Nói về nguyện vọng tại sao mình muốn đi học, tại sao mình xứng đáng được học bổng
- Letter of Reference (LOR): Thư giới thiệu từ thầy cô/sếp
- Bảng điểm, bằng đại học
- Điểm IELTS, GRE/GMAT
- Nếu bạn có thành tích học tập tốt thì nên xin trường cấp cho giấy xếp hạng bạn trong lớp, khoa, trường kiểu top 5% của khoa thì nghe cũng danh giá hơn
- Những bài nghiên cứu khoa học, publication (nếu có)
Bây giờ mình sẽ không đi vào sâu chi tiết làm cách nào để thi IELTS, GRE/GMAT điểm cao vì cái đó có đầy trên mạng rồi. Cái mình sẽ chia sẻ ở đây những tips làm sao để nổi bật bộ hồ sơ:
1. SOP:
Cái bố cục của SOP của mình như sau:
- Câu chuyện thuyết phục về tại sao mình muốn đi học. Miễn nó có tình tiết chặt chẽ, nó có cái thắt nút (điều kiện để đến với con đường du học, chỉ có được đi học thì mới tháo gỡ được cái nút đó) là được. Nó có thể bắt nguồn từ câu chuyện về cái business nhỏ của gia đình, có thể bắt nguồn từ những môn học đại học liên quan tới cái ngành đó, hoặc có thể bắt nguồn từ những tình huống trong công việc khi mình gặp vấn đề gì đó mà mình cảm thấy cần được mở mang tầm kiến thức hơn nữa, hoặc có thể bắt nguồn từ ý tưởng muốn khởi nghiệp đóng góp vào 1 cái gì đó mà nền kinh tế nước mình hiện tại vẫn chưa có. Nói chung nguồn cảm hứng thì vô vàn, vấn đề làm sao để khiến nó độc đáo, hợp lý và hấp dẫn.
- Từ đó nói về kế hoạch nghề nghiệp của bản thân sau này muốn làm gì. Khuyên là nên có 1 nghề cụ thể, title cụ thể, trong 1 cái industry cụ thể hoặc công ty cụ thể thì càng tốt. Vấn đề là làm sao để cái career plan đó hoàn toàn match với cái ngành học, những môn học trong ngành đó. Để bảo là sau này tao sẽ vận dụng những cái đó đi ra ngoài làm. Để chi? Để nghe thuyết phục hơn.
- Từ đó dẫn đến lý do mình chọn trường này, ngành này. Mấy bạn nên lên website trường, course học, profile thầy cô dạy mấy môn đó để tìm lý do và động lực cho riêng mình. Buộc phải chặt chẽ đến độ là tại sao phải là cái trường này, cái ngành này mà không phải là cái trường khác hay ngành khác.
- Những điểm mạnh của bản thân nêu ra tại sao mình xứng đáng. Đây là dịp để khoe về những thế mạnh về học thuật, khả năng nghiên cứu, hoặc khả năng lãnh đạo, kiến thức rõ về thị trường, giải quyết vấn đề trong kinh doanh…
- Nếu đã có ý tưởng về research interest của mình nếu học ngành này thì cũng nên nêu vào. Thật sự bản thân mình lúc đó không có research interest, nhưng mình đọc kĩ về thông tin ngành, mấy giáo sư dạy ngành đó để xem interest của họ là gì. Mình đưa ra 1 đề tài phù hợp, đủ tính chất gây nhức nhối. Mình trích ra những paper mình đã đọc về đề tài đó, đưa ra những ý kiến trái chiều và mình bảo mình thật sự muốn nghiên cứu về cái đó cho thesis sau này nếu được nhận vào trường :). Cách thụ động để phát hiện ra research interest là chọn đề tài chung chung nào bạn thấy thích nhất mà liên quan tới ngành học, hoặc đọc những research interest của các thầy cô trong khoa đó dạy mấy môn chuyên ngành để biết mình cũng nên theo hướng đó. Từ đó đọc những paper có liên quan của thầy cô đó, và của người khác, đọc lướt lấy đại ý và tập trung vào phần Limitations của cái research – Phần đó sẽ là chìa khoá để mở ra cho bạn cách nên khai thác hoặc nghiên cứu vấn đề đó như thế nào ở tầng cao hơn để khắc phục điểm yếu đó (Người ta gọi là Research Gap hay Gap in Literature). Chỉ cần nêu mình muốn fill cái gap đó thì sẽ thành một bài nghiên cứu đủ sức nặng, nhưng hãy cân nhắc tới tính khả thi của cái phương pháp để nghiên cứu đó có ok không trước khi viết vào. Điều đó thể hiện mình muốn đi học một cách nghiêm túc, không phải chơi chơi như mấy đứa kia và mình là người có khả năng nghiên cứu phù hợp với cái ngành mình sẽ chọn.
- Thề non hẹn biển: Đúng như cái tựa đề, là khẳng định lại những giá trị mình sẽ đóng góp vào cho ngành đó, trường đó nếu được nhận.
Nhiều bạn cũng thắc mắc là nếu GPA điểm thấp (3.0/4.0 hoặc 7.5/10.0) chẳng hạn thì nên làm như nào để chữa cháy. Thế thì làm sao ráng thi GMAT điểm cao hoặc ít nhất mấy môn học liên quan tới ngành mình apply phải được điểm cao (8.0/10.0) trở lên để mà sau này viết SOP thì nên khoe vào, và cũng thể hiện được tuy GPA chung thì không cao nhưng với mấy môn tao có ý định đi du học thì tao học thật sự nghiêm túc và được thành tích tốt. Một cách khá hiệu quả mà mình đã bày cho bạn mình đó là nghĩ ra một lý do gì đó thuyết phục để chứng tỏ GPA thấp không phải do tao lười học hoặc không có khả năng, và bằng chứng là GMAT của tao được 760 top 2% thế giới hoặc đại loại…Lý do đưa ra có thể vô vàn. Ví dụ khách quan thì là điểm trường tao chấm không cao, bằng chứng là tao đứng top 10% của lớp, khoa, trường chẳng hạn (Có thể xin thông tin về xếp hạng từ phòng quản lý đào tạo). Chủ quan thì là do tao chọn không đúng ngành mình thích nên có nhiều môn chuyên ngành tao thật sự không chú trọng bằng mấy môn khác (Nếu trong bảng điểm có những môn thật sự chênh lệch), hoặc do lúc còn đi học tao năng động tham gia thứ này thứ kia (ưu tiên những hoạt động học thuật như NCKH, case competition…) nên tao cũng chưa thực sự phân bổ thời gian hợp lý… Nói chung nói gì thì nói đều phải evidence-based.
Mình cũng không quên nhắc trong SOP về những học bổng mình đã được trước đó (lúc học đại học), hoặc nếu lúc đó đã có kết quả trường nào đó đã nộp trước đó thì nên khoe luôn. Để chi, để nâng cái giá của mình lên cũng được học bổng này kia này kia. Nên nếu bạn không tự tin với trường mình chuẩn bị nộp, nên nộp mấy trường ranking thấp hơn và nếu được học bổng thì lấy đó làm bàn đạp cho vào SOP khoe liền 🙂
2. LOR
Nhiều bạn thắc mắc là nên nhờ những ai viết LOR cho mình. Câu trả lời là có 4 tiêu chí:
- Thầy cô đó phải là người hiểu mình, biết rõ thế mạnh của mình ở trong lớp, trong mấy môn học mà thầy cô đó dạy => Ngay từ thời đi học, chịu khó hay phát biểu, đóng góp ý kiến, tích cực thảo luận vào môn học. Để sau này nếu mấy năm sau mình contact và nhờ thầy cô viết cho mình cái LOR thì thầy cô cũng nhớ mình là ai
- Thầy cô đó nên là người dạy mấy môn chủ chốt, liên quan tới cái ngành mình muốn apply => Khả năng prioritization là ở đây. Mấy môn chuyên ngành nên chăm chú 1 tí, ráng siêng năng 1 tí. Không phải mình đang khuyên nên bỏ bê mấy môn phụ như Triết, Toán Cao Cấp, nhưng nếu có sự eo hẹp về thời gian, thì phân bổ ôn luyện và sự tích cực của mình đúng chỗ.
- Thầy cô đó NÊN có học hàm Tiến Sĩ trở lên, nếu là trưởng khoa, trưởng bộ môn thì càng tốt.
- Thầy cô đó TỐT NHẤT là người hướng dẫn mình viết khoá luận vì họ sẽ theo mình cả quá trình nghiên cứu kiểu 1 kèm 1, họ sẽ biết được khả năng phân tích, định luận, nghiên cứu, viết lách của mình như nào.
=> Vì mình được chọn thầy cô cho khoá luận nên chiến thuật là nên ưu tiên những ai hội đủ cả 4 tiêu chí ở trên. Làm khoá luận thì nên nghiêm túc, thường xuyên trao đổi, update tiến trình nghiên cứu, chịu khó học hỏi, trau dồi từ thầy cô.
Mình may mắn được dìu dắt và giảng dạy bởi những thầy cô có chuyên môn cao và tâm huyết với nghề. Những thầy cô đó đều được học tập tại trời Tây nên mỗi lần họ kể lại những trải nghiệm, những kỉ niệm thời còn đi học mình cũng lấy đó làm niềm động lực.
P.S: Còn nếu sếp là người viết thư, nên chọn người trực tiếp quản lý bạn để họ đưa vào những cái cases, projects mà bạn đã làm và được feedback tốt từ mọi người.
Nhiều bạn sẽ thắc mắc, vậy xin 2 cái LOR, 2 cái LOR nội dung na ná nhau thì sao? Theo mình thì không nên. Mỗi LOR phải là 1 mảnh ghép về mình, nói về những điểm mạnh riêng (ví dụ 1 người đã nêu về điểm mạnh nghiên cứu khi làm khoá luận, người còn lại nên nêu về những khả năng phân tích nhạy bén, khả năng lãnh đạo khi làm nhóm, hoặc kiến thức sâu rộng về ngành…). Nhưng cả hai người nên có cùng những quan điểm thống nhất và chặt chẽ, liên quan tới những điểm mạnh bản thân mình đã nêu trong SOP như một lời xác nhận. Như vậy, các mảnh ghép đó sẽ ghép lại thành 1 bức tranh hoàn chỉnh.
Mình tin là những chia sẻ ở trên phần nào sẽ là động lực và sẽ là kinh nghiệm cho những ai sắp sửa bước vào cuộc chiến săn học bổng sắp tới. Thực sự hơn 3 năm ở Châu Âu, mình cũng học được nhiều thứ, đi qua nhiều nước, trải nghiệm được nhiều thứ mới mẻ. Mình đã đi học ở thủ đô Amsterdam Hà Lan, Paris Pháp, có permanent job offer 4 tháng trước khi tốt nghiệp và hiện tại đang làm việc cho H&M Global Headquarter ở thủ đô Stockholm Thuỵ Điển. Dưới đây là những hình ảnh trong chặng đường mình đã và đang ở Châu Âu 🙂
Stockholm, Sweden, 15-09-2019
Phía trên là những chia sẻ thực sự chi tiết và có chiến lược từ anh Trần Đình Đức, đã theo học 2 chương trình Thạc sĩ tại University of Amsterdam và HEC Paris, hiện làm việc tại trụ sở toàn cầu của H&M ở thủ đô Stockholm, Thụy Điển. Opty Hunting rất cảm ơn anh Đức đã đồng ý chia sẻ bài viết này tới bạn đọc của trang, và hy vọng bài viết hỗ trợ được thật nhiều bạn trong quá trình tìm kiếm học bổng. Hình ảnh thumbnail về Thụy Điển trong bài được down từ nguồn ảnh miễn phí Unsplash.
